W czasach PRL-u sprzedaż obcej waluty była nielegalna, lecz tolerowana przez władze. Handlarze dobrze płacili, ale jeszcze lepiej oszukiwali

Młodość przedsiębiorczego Wojciecha B. przypadła na czasy, gdy podstawowym sposobem na „liźnięcie” lepszego świata było przejście na ciemną stronę mocy. Wiązało się to z odpowiedzialnością karną, wynikającą z ówcześnie obowiązujących przepisów: kodeksu karnego, kodeksu karno-skarbowego i prawa dewizowego.

Młodzieniec ukończył szkołę zawodową o specjalności mechanik samochodowy, co w pewnym momencie „kariery” pozwoliło mu sprofilować zainteresowania wokół szeroko rozumianej branży motoryzacyjnej. Praca czeladnika w warsztacie samochodowym przy miejscowym PKS-ie nie stanowiła szczytu marzeń młodego chłopaka. Dobrze wiedział, że kupno, a następnie sprzedaż z kilkukrotnym przebiciem deficytowych towarów natychmiast przynosi duże dochody. Zaczęło się niewinnie i trochę za sprawą przypadku.

Kolejkowy „stacz”

Wojciech B. wspólnie z kolegą stał w kilkudziesięcioosobowej kolejce pod sklepem obuwniczym. Właśnie „rzucili” sofiksy – jedne z najmodniejszych wówczas modeli obuwia sportowego. Chłopaki chcieli kupić kilka par, aby potem w trakcie wycieczki sprzedać je w bratnim NRD. Jednak podczas otwarcia sklepu, około godziny dziesiątej, tłum kolejkowiczów tak napierał na witrynę sklepową, że pękła w niej szyba. Sprzedawczynie zakomunikowały, że sprzedaż nie rozpocznie się, nim szklarz nie wstawi szyby w witrynie. W praktyce oznaczało to nici z zakupów.

Wojciech B. postanowił wziąć sprawy w swoje ręce. Wraz z kolegą, którego ojciec był szklarzem zaproponowali, że pomogą rozwiązać problem. W ciągu półtorej godziny ściągnęli znajomego szklarza, który przy ich pomocy wstawił szybę, pracując od strony wnętrza sklepu – tym zaskarbili sobie wdzięczność sprzedawczyń. Po robocie chłopcy skorzystali z „pierwszeństwa” i kupili po dwadzieścia par markowych butów. Później sprzedali je z kilkukrotnym zyskiem w Niemieckiej Republice Demokratycznej.

Zarobione w ten sposób wschodnioniemieckie marki Wojciech B. zainwestował w zakup aparatów fotograficznych Praktica, produkowanych wówczas w NRD. W Polsce Ludowej był to rarytas.

Aparaty z kolei sprzedał za bony dolarowe, dzięki ogłoszeniu w lokalnej gazecie. Uzyskana w ten sposób waluta (bony dolarowe) dała mu impuls do kolejnych zyskowniejszych inwestycji. Na odsprzedaży deficytowych i trudno dostępnych produktów można było nieźle zarobić, a jeszcze lepiej – na towarach uzyskanych z większym ryzykiem, czyli ukradzionych. Numer ze stłuczoną szybą w sklepie obuwniczym natchnął Wojciecha B. do pójścia „tą drogą”.

Oazy luksusu – Pewexy

Wyspami luksusu w szarej rzeczywistości PRL-u były Pewexy (Przedsiębiorstwa Eksportu Wewnętrznego), czyli sklepy prowadzące sprzedaż towarów z „lepszego świata”, bardziej kolorowych i lepszej jakości – za walutę bądź bony dolarowe.

Dość powszechne dzisiaj systemy alarmowe, czujki ruchu, monitoring i agencje ochrony przed 1989 rokiem nie istniały. Witryny sklepowe nie świeciły wtedy blaskiem (i nie chodzi tu o rodzaj zgromadzonych na nich towarów bądź ich brak, ale o oszczędności i przerwy w dostawie energii elektrycznej). Stąd też dobrze wyposażone, a w praktyce niechronione Pewexy stały się następnym etapem działalności „biznesowej” Wojciecha B. Modus operandi był dość prosty: sprawcy dostawali się do środka sklepu w nocy, wycinając otwór w szybie witryny sklepowej. Będąc już wewnątrz, Wojciech B. naklejał na zewnętrzną stronę szyby plakat, informujący np. o występie cyrku. Plakat zasłaniał wycięty otwór. Po spakowaniu co bardziej interesujących towarów Wojciech B. i jego kompani spokojnie opuszczali placówkę handlową przez otwór w szybie. Po wszystkim jeszcze raz zaklejali tenże otwór plakatem, znowu od zewnątrz. O kradzieży z włamaniem obsługa sklepu informowała dopiero po otwarciu placówki.

Uzyskane z Pewexu towary były wprowadzane do obrotu handlowego za pośrednictwem sieci komisów, gęsto pokrywającej ówczesną Polskę. Towar rozlokowywano w różnych województwach, żeby nie rzucać się w oczy i unikać odpowiedzi na mogące paść kłopotliwe pytania o ilość upłynnianego towaru, znacznie przekraczającego objętość paczki od cioci zza oceanu.

Powrót do korzeni – branża motoryzacyjna

Kilkukrotne włamania do Pewexów położonych na rubieżach ludowej ojczyzny z czasem przestały zaspokajać apetyty Wojciecha B. i jego kompanów. Dało o sobie znać wykształcenie motoryzacyjne operatywnego handlowca, wskazując na nową ścieżkę „zawodowego rozwoju”. Szlagierem polskiej motoryzacji były wówczas fiaty 125p, produkowane w Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu, szumnie nazywane „dużymi fiatami”, a bardziej przyziemnie „kantami” bądź „kredensami”. Aby nabyć samochód, trzeba było posiadać talon, a potem swoje odczekać. Samochód można było oczywiście kupić na giełdzie motoryzacyjnej, ale za znacznie większe pieniądze. Z popytem nie było żadnego problemu. Doskonały pomysł na zarobek, chociaż jedyną przeszkodą był brak aut… Jednak i na to Wojciech B. znalazł sposób. Patent nie był jego autorstwa, a stanowił kalkę pomysłu opracowanego przez innych macherów branży motoryzacyjnej tamtego okresu. Trzeba było nocą dostać się do środka auta zaparkowanego na ulicy – poprzez wyjęcie uszczelki tylnej szyby. Potem wystarczyło wrzucić na luz i odblokować hamulec ręczny.

PRZECZYTAJ TAKŻE

Samo życie

Dziwne zdarzenie w centrum Warszawy! Dwóch słaniających się na nogach mężczyzn sterroryzowało kasjera spółdzielni mieszkaniowej celując z pistoletu

Następny etap polegał na przepchaniu samochodu w najbliższe ustronne miejsce (przy pomocy kilku silniejszych kolegów) i odpalenie samochodu za pomocą połączonych przewodów wyjętych z deski rozdzielczej. Tak „pozyskane” auto było sprzedawane na giełdzie motoryzacyjnej z wykorzystaniem podrobionych papierów wozu. Aby zmiana posiadacza w następstwie umowy sprzedaży była szybka, oferowano okazyjną cenę. Niższa wartość była zazwyczaj uzasadniana otrzymaniem paszportu i wyjazdem za granicę, bądź rozwodem z małżonką i przymusem szybkiego podziału majątku. Chętnych nie brakowało.